De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd  (IGJ) hecht veel belang aan de juiste werkwijze binnen organisaties om mishandeling te voorkomen, te signaleren en aan te pakken. De inspectie verwacht dan ook van alle zorgorganisaties en zorgmedewerkers dat zij werken volgens de Wet verplichte meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling. In 2018 is deze wet middels een besluit verder aangescherpt en vanaf 1 januari 2019 is iedere sector ook verplicht een afwegingskader te hanteren en zijn zorgprofessionals iedere vorm (of vermoedens van) huiselijk geweld en kindermishandeling verplicht te melden bij Veilig thuis.

Mishandeling
Mishandeling kent verschillende vormen, te weten psychische mishandeling, lichamelijke mishandeling, financiële uitbuiting, verwaarlozing en seksueel misbruik. Ze komt in twee settings voor:

• mishandeling en geweld in huiselijke kring. Een pleger is partner, kind of familielid van slachtoffers of medebewoners
• mishandeling en geweld gepleegd door professionals. Een pleger is een professional werkzaam voor een intramurale of extramurale instelling. Slachtoffers zijn van de professional afhankelijk voor het dagelijks functioneren, zoals huishoudelijke hulp, verpleging en  verzorging;

In beide settings hebben organisaties en professionals een belangrijke signalerende rol en moeten zij handelen zodat het geweld zo vroeg mogelijk kan worden gestopt. De Meldcode is alleen bedoeld voor mishandeling en geweld in huiselijke kring.

Meldcode

Doel van de meldcode: (kraam)verzorgenden en verpleegkundigen ondersteunen in de omgang met signalen van huiselijk geweld en kindermishandeling.

De meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling helpt professionals in vijf stappen zorgvuldig te handelen.

De meldcode is vernieuwd en in deze verbeterde meldcode is vastgelegd dat het de professionele norm is om  acute en/of structurele onveiligheid altijd te melden bij Veilig Thuis. Daarbij vormt het werken met de meldcode een nadere uitwerking van het leveren van verantwoorde zorg in het kader van de Wkkgz. Zie hiervoor ook  Paragraaf 2.6

Het afwegingskader (te vinden op de ledensite van Bo Geboortezorg) is gebaseerd op de meldcode van V&VN , deze vormen samen een handreiking voor organisaties bij het opstellen van een code voor de eigen organisatie en vormen de basis van de ‘checklist meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling’, tevens te vinden op de ledensite van Bo. In deze checklist zijn de stappen die genomen moeten worden om een meldcode op te stellen uitgebreid beschreven. U kunt daarbij ook gebruik maken van het protocol Vroegsignalering & werken met de meldcode van het KCKZ.

Een goede implementatie van de code, haar afwegingskader én een veilig werkklimaat is noodzakelijk voor het signaleren en het zetten van de stappen. Ook de randvoorwaarden zijn hierbij van belang.

Op basis van de meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling zijn in de checklist de volgende voorbeeldreglementen opgenomen:

• Randvoorwaarden die moeten borgen dat de meldcode op de juiste wijze toegepast wordt en geïmplementeerd blijft. Hierin worden de verantwoordelijkheden van u als werkgever beschreven.
• Voorbeeld meldcode bij signalen van huiselijk geweld
• Voorbeeld stappenplan bij signalen van huiselijk geweld

Op 31 juli 2013 is het Besluit verplichte meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling in werking getreden. Art. 2 van het besluit bepaalt o.a. dat een meldcode tenminste zes elementen bevat:

1. het stappenplan (bestaat uit 5 stappen):
   1. in kaart brengen van de signalen,
   2. collegiale consultatie, raadpleging Veilig Thuis of een letselduiding-deskundige,
   3. een gesprek met de cliënt,
   4. wegen van het geweld en bij twijfel Veilig Thuis raadplegen, en dan neemt u
   5. de beslissing: melden bij Veilig Thuis en zo mogelijk hulp organiseren
2. verantwoordelijkheidstoedeling, o.a. wie eindverantwoordelijk is voor de beslissing over het al dan niet doen van een melding;
3. indien van toepassing: specifieke aandacht voor bijzondere vormen van geweld, zoals eergerelateerd geweld
4. indien van toepassing: de mogelijkheid van het gebruik van de verwijsindex risicojongeren (art. 2b Wet op de jeugdzorg);
5. voor zover van toepassing: instructies voor het uitvoeren van een kindcheck bij cliënten. Dit element is toegevoegd op grond van een aangenomen motie. De kindcheck behelst het nagaan of er kinderen onder de zorg van de cliënt staan en beoordelen of kan worden vastgesteld of de kinderen veilig zijn.
6. specifieke aandacht voor het vertrouwelijke karakter van gegevens. Het gaat hier om het (afgeleide) beroepsgeheim. In de meldcode wordt de zorgvuldige omgang met gegevens die onder het beroepsgeheim vallen, geborgd. Professionals hebben het wettelijke recht om te melden bij Veilig Thuis en desgevraagd gegevens te verstrekken, zonodig zonder toestemming van de cliënt.

Met inachtneming van bovenstaande minimumeisen dienen organisaties (en overigens ook zelfstandig werkende professionals) een meldcode op te stellen die past bij de eigen werksituatie qua omvang, inrichting en type werk. Daarnaast dient u door middel van scholing het gebruik ervan te bevorderen.

De kindcheck

Meer informatie over de kindcheck vindt u op www.kindcheck.nl. Hier vindt u onder andere een gratis online cursus en een algemene handleiding kindcheck.

Scholing

Aanvullend op de meldcode is door veldpartijen in 2014 de leidraad  “Verwerving benodigde competenties Wet verplichte meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling” opgesteld. Deze leidraad geeft zorgorganisaties en medewerkers enerzijds aan welke competenties er nodig zijn in relatie tot de taken van de betrokken medewerkers. Anderzijds biedt het adviezen voor het scholingsbeleid van de organisaties. Aldus bevordert u het gebruik van de meldcode, een eis uit die wet waarop IGJ zal handhaven. De leidraad vindt u op het ledendeel van de website.

In paragraaf 5.4 leest u meer over het toezicht van IGJ en de meldpunten die hiertoe ingericht zijn.

Zie ook www.informatiehuiselijkgeweld.nl of www.vooreenveiligthuis.nl

Op de website van VWS vindt u veel (achtergrond)informatie: www.huiselijkgeweld.nl

Het hanteren van de meldcode is een lidmaatschapsverplichting van Bo Geboortezorg.